Om functioneel gebruik te kunnen maken van onze webshop, maken wij gebruik van cookies. Als u verder gaat op onze webshop gaat u hiermee akkoord. Meer weten? Bekijk ons privacy beleid.
Na ongeveer negen maanden dracht is het kalf volledig ontwikkeld en zal het afkalfproces op gang komen. Rond het afkalven zijn er verschillende factoren van belang zoals de vordering van het afkalfproces, de afkalfplek en de maatregelen na het afkalven.
Het afkalven is opgedeeld in een viertal fases:
Bekijk van te voren de afkalfgeschiedenis van de koe, check de stier waarvan ze nu drachtig is en de verwachtte kalfdatum. Zo bent u beter voorbereid op wat er komen gaat, wanneer de koe bijvoorbeeld drachtig is van een vleesras of tweeling.
De koe laat vaak duidelijk zien wanneer zij gaat afkalven. De uier raakt steeds voller, de banden (naast de staart) worden slapper, ze zondert zich meer af, gaat vaak liggen en weer opstaan, er komt slijm uit de vulva en de staart staat af. Daarnaast kan melk uitliggen ook een teken zijn van het begin van het afkalven. Het verslappen van de banden gebeurt al veel eerder, maar 6-18 uur voor de geboorte zijn de banden geheel verslapt. Zo wordt er ruimte gemaakt voor de uitdrijving van het kalf. Als de koe deze signalen afgeeft kalft ze binnen enkele uren tot maximaal 24uur.
In de meeste gevallen ligt het kalf in een zijligging met de rug aan de rechterkant van de koe. Voor een vlotte ontsluiting en uitdrijving moet het kalf draaien naar een borst/buikligging met de kop op de voorpootjes. Omdat het kalf moet draaien om in de juiste positie voor de uitdrijving te komen, gaat de koe vaak staan en weer liggen. Zo wordt het kalf in de juiste positie gebracht.
Het is om die reden van belang de koe voldoende ruimte te geven, zodat de natuur haar gang kan gaan. De koe voelt zich het meest comfortabel als zij dichtbij of zelfs in de koppel kan blijven om te kalven. Een ontsluitingsfase die normaal verloopt duurt 2-6 uur bij koeien en 4-12 uur bij vaarzen.
In deze fase passeren de voorpootjes en de kop van het kalf de bekkeningang van de koe. Wanneer de kop in het bekken ligt, gaat de koe krachtiger persen. Er ontstaan persweeën doordat de kop in het bekken van het kalf drukt.
Juiste ligging
Wanneer het kalven onvoldoende vordert, kan de koe opgevoeld worden. Zorg hierbij voor de juiste hygiëne, voor zowel koe als boer. Wanneer het kalf goed ligt (kop op de poten) en leven vertoont (poot wordt teruggetrokken bijvoorbeeld), kan er gevoeld worden of er genoeg ruimte is voor de geboorte van het kalf. Dit kan door met de hand over de kop van het kalf te voelen. Lukt dit niet? Raadpleeg dan een veearts.
Is er wel voldoende ruimte, maar vordert het afkalven niet, denk dan ook aan de gezondheid van de koe. Wellicht heeft ze (beginnende) melkziekte, het geven van een bolus kan de koe dan ondersteunen. Biedt ook hulp bij het afkalven door mee te trekken aan de voorpoten van het kalf.
Onjuiste ligging
Wanneer het kalven onvoldoende vordert, kan dit ook te wijten zijn aan de ligging van het kalf. Bij een stuitligging voelt u dan twee achterpoten. Omdat de gewichtsverdeling van het kalf dan anders is als bij een juiste ligging, gaat het draaien van het kalf minder makkelijk. Daarnaast nemen de achterpoten minder ruimte in beslag dan de voorpoten met kop, waardoor de geboorteweg minder week en opgerekt wordt.
Omdat de navelstreng eerder zal breken dan dat de kop geboren is, zal het kalf vruchtwater in slikken als gevolg van een ademhalingsreflex. Haast is geboden omdat het kalf het anders niet overleefd.
Het kan ook zijn dat er wel voorpoten gevoeld worden, maar er geen kop te voelen is. De kop ligt dan teruggeslagen. Het is een hele klus om tegen de weeën van de koe in, het kalf iets terug te drukken en de kop erbij te halen. Wanneer het kalven met de hulp onvoldoende vordert, is het verstandig uw veearts te bellen.
Een levend kalf draagt actief bij aan het draaien in de koe en de geboorte. Dit betekent dat een dood kalf problemen kan geven bij de geboorte en om die reden het afkalfproces niet vordert.
Gemiddeld duurt het 4-6 uur na het kalven voordat de nageboorte loskomt. Wanneer het langer dan 12 uur duurt, ‘blijft de koe aan de nageboorte staan.’ Er kan dan een baarmoederontsteking ontstaan. Het is van belang deze koeien goed in de gaten te houden en regelmatig te temperaturen. Bacteriën kunnen namelijk gemakkelijk via het openstaande geboortekanaal in de baarmoeder komen.
Heeft de koe al melkziekte tijdens het afkalven of was het bijvoorbeeld een zware geboorte, dan kan ervoor gekozen worden direct een nageboortepil in te brengen. Een nageboortepil ondersteunt de baarmoeder, maar zorgt er niet perse voor dat het nageboorte eraf komt. Omdat de baarmoeder ook een spier is, en dus calcium nodig heeft, is in het geval van melkziekte een snelle behandeling gewenst. Ook het spuiten van oxytocine, om de baarmoeder te laten samentrekken, kan bijdragen.
Om ook op afstand het afkalven te kunnen volgen, is een camera in het afkalfhok (en eventueel bij de droge koeien) erg handig. Zo kan de koe in de gaten gehouden worden, zonder er steeds heen te hoeven, wat ook weer kan leiden tot stress bij de koe. Daarnaast is het vooral ’s nachts, in periode van drukte of wanneer u bijvoorbeeld op verjaardagsvisite bent, fijn zijn. Bekijk hier het assortiment stalcamera’s.
Om de natuur zijn gang te laten gaan, moet de koe voldoende ruimte hebben om te kalven. Wanneer de koe alleen naar het afkalfhok verplaatst wordt, is het gewenst dat deze zich dichtbij de koppel bevindt. Op deze manier ondervindt de koe minder stress. De koe kan ook in een ruim stro/zandhok kalven, vergezeld door meerdere drachtige koeien. Zorg ervoor dat de koe voldoende grip heeft en een zacht ligbed van stro, zand of afkalfmat.
Omdat de weerstand van een kalvende koe lager is, en het pasgeboren kalf nog geen weerstand heeft, dient het hok goed schoon te zijn. Zorg ervoor dat het ligbed droog is, en er voldoende vers drinkwater en voer aanwezig is. Met name bij een afkalfpiek, adviseren wij u het hok regelmatig te reinigen en te desinfecteren met schuim.
Belangrijk is dat de afkalfstal niet gebruikt wordt als ziekenboeg. Zo wordt de bacteriedruk zo laag mogelijk gehouden.
Wanneer de koe gekalfd heeft ontstaat er een grote (lege) ruimte. Als de pens onvoldoende gevuld is, kan de lebmaag omhoog komen. Dit wordt een lebmaagverplaatsing genoemd. De koe oogt zichtbaar ziek, vreet minder, melkproductie daalt of blijft achter en er zijn geen pensgeluiden te horen.
Biedt een koe direct na kalven altijd voldoende lauwwarm water aan en smakelijk ruwvoer of hooi. Eventueel kan het water aangevuld worden met een poeder. Lees hierover meer in ons kennisstuk over drenchen & poeders.
Na het kalven ligt ook melkziekte op de loer. Lees hierover meer in ons kennisstuk over melkziekte.
Afkalven is een belangrijke fase in de levensloop van een koe. Na ongeveer negen maanden dracht is het kalf volledig ontwikkeld en zal het afkalfproces op gang komen. Voordat een koe gaat afkalven heeft zij ongeveer twee maanden drooggestaan of de koe verwacht haar eerste kalf. Als een koe haar eerste kalf krijgt noemen we haar een vaars. Rond het afkalven zijn er verschillende factoren waar men rekening mee dient te houden, zoals de afkalfplek, de hygiëne, de hulpmiddelen en de maatregelen na het afkalven.
De koe laat vaak duidelijk zien wanneer zij gaat afkalven. Zo vertoont de uier vaak zucht, ook wel een verdikking genoemd en zullen de banden gaan verslappen. De banden lopen over de rug naar de staart toe. Doordat de banden gaan verslappen, krijgt het kalf een vrije doorgang. Ook zullen de plekken naast de staart zachter worden en komt er melk uit het uier. Nu zal het niet lang meer duren voordat het afkalven gaat beginnen.
Zodra de koe of vaars duidelijk laat zien dat het afkalven begint is het ook belangrijk dat de koe in een apart afkalfhok ligt. Dit kan een hok zijn waar zij alleen ligt, maar ook een groepshok. Bij een groepshok is het wel belangrijk dat hier alleen droge en verse koeien liggen en geen zieke koeien. Het voordeel van een groepshok is minder stress voor de koe en ze worden eerder naar het hok verplaatst dan wanneer zij naar een apart afkalfhok gaan. Dit geeft rust en overzicht.
Hygiëne is een zeer belangrijk onderdeel rond het afkalven. Ten eerste is het belangrijk dat de koe in een schoon hok ligt, met een dikke laag schoon stro. Het voordeel van een dikke laag stro is meer lig- en loopcomfort voor de koe. Daarnaast kan zij ook beter opstaan. Hierdoor zal zij ook beter blijven eten en drinken, waardoor de droge stof opname en het energieniveau beter op peil blijft. De kans op melkziekte wordt hierdoor kleiner.
Naast een schone stro laag is het belangrijk dat het afkalfhok zelf ook voldoende schoon is. BTN de Haas meerdere soorten reinigings- en ontsmettingsmiddelen hiervoor. De hygiënisch rondom de koe zelf is ook van groot belang, om o.a. uierontsteking te voorkomen. Zo kunt u er bijvoorbeeld voor kiezen om de uier te scheren of te branden voordat u de koe droogzet.
Soms komt het voor dat een koe of vaars niet op eigen kracht kan afkalven. Om de koe of vaars goed te kunnen helpen wanneer nodig, dient u zich goed voor te bereiden. Zo is het belangrijk om een emmer met water, de verlostouwtjes en de veeverlosser/geboortekrik klaar te zetten. Daarnaast is het belangrijk om uw handen te wassen of gebruik te maken van handschoenen.
Mocht de koe of vaars hulp nodig zijn, dan kunt u hulp bieden zodra beide pootjes zichtbaar uitsteken. U kunt de verlostouwtjes om de poten doen en aantrekken als de koe een perswee krijgt. Zijn de verlostouwtjes alleen niet voldoende? Dan kunt u gebruik maken van de veeverlosser.
Na de geboorte van een kalf kan het zijn dat het kalf zwak is, slecht op gang komt of moeite met ademen heeft. Om het kalf wakker te krijgen kunt u koud water over de kop en in de oren van het kalf gooien, dit maakt ze vaak wakker. Bij een moeilijke ademhaling kunt u gebruik maken van Melissengeist ademspray.
Voor de koe is het belangrijk dat deze na het afkalven voldoende water krijgt. Om de koe extra energie te geven en mineralen, elektrolyten en vitaminen aan te vullen kunt u Reviva koedrank aanbieden.
Heeft u een koe met koude oren na het afkalven of een koe met een verhoogd risico op melkziekte? Dan kunt u ook kiezen voor een Topro Calcium of Topro Phosphorus bolus, voor extra calcium of fosfor.
Haal het kalf na de geboorte bij de moeder weg. Dit verkleint de kans op besmetting en overdraging van virussen of bacteriën. Het kalf kunt u eenvoudig verplaatsen met een kalvertaxi. Vervolgens stopt u het kalfje in een eenlingbox en wrijft u het kalf droog, als dit nog nodig is. En u kunt de navel desinfecteren met jodiumtinctuur.
Zorg er natuurlijk altijd voor dat de eenlingboxen goed gereinigd zijn en zijn voorzien van een dikke laag stro.